Beyin Sisi | Sanatçılar ve Konuk Sanatçıları [2022]

Modern yaşamın kurucuları olarak mevcut standartları yükseltmek, yaşam kalitesini artırmak gibi dünyevi emellerin uğruna basit ve durağan toplumsal yapıların karşısında, karmaşık ve hızlı sistemlerin yer aldığı toplumsal yapı modelleri inşa ettik. Olumlu ve olumsuz sonuçlarını hayatın olağan akışına paralel bir şekilde deneyimlediğimiz bu tercihin bize zaman kazandıracağına, hayatlarımızı daha da kolaylaştıracağına ve onu daha konforlu bir alana taşıyacağına inanmaya devam ettik. İnşa ettiğimiz kolaylıkların, hayli duygusal varlıklar olarak zihinsel ve fiziksel sağlığımız üzerinde ne derece zorlukları olabileceğine odaklanmadan, “hızlı olandan yana” oylarımızı kullandık. Evrimsel süreçteki doğamızı bir anlamda inkâr etmeye denk düşen bu hızlanma halinin, nörobilişsel tabiatımıza ve parçası olduğumuz ekosisteme faturası ne oluyor? Sonsuz aynalı odalarda enformasyon yığınlarına maruz kalan ve sürekli meşgul haldeki zihinlerimiz hayal olanı gerçekten veya doğruyu yanlıştan ayırt ederken, ne kadar steril bir muhakeme ortamına sahip olabiliyor?

Literatürde yıllardır var olan fakat adını hayatlarımızı kökten değiştirmeye başlayan Covid-19 pandemi süreciyle birlikte sıklıkla duymaya başladığımız “Beyin Sisi” kavramı, içinde bulunduğumuz bu muhakeme bulanıklığı halinin bilimsel olarak tanımını oluşturuyor. İnsanların bilişsel işlevlerinin zorlanmasıyla vuku bulan beyin sisi, bir hastalık olarak tanımlanmak yerine, yeni nörolojik sorunlara yol açabilen, farklı hastalıkları tetikleyen bir “rahatsızlık hali” olarak tanımlanıyor. Zihnin temel işlevlerinin temsili olan düşünme, odaklanma gibi faaliyetleri eksiltirken aynı zamanda insanın hayatta kalma güdülerinin temel bileşenlerini oluşturan dikkat, yaratıcı düşünme, problem çözme yeteneklerinin üstünü görünmez bir örtü gibi kaplıyor.

Pandeminin baş gösterdiği zamanlardaki zorunlu karantina sürecinde sosyal hayatın durma noktasına gelmesinin yarattığı sonuçlar, insan beyninde “yüksek bilişsel” işlevleri yerine getiren prefrontal korteks (ön beyin) bölgesinin etkilenmesine sebebiyet verdi. Hafıza, karar verme, algılama, irade gibi işlevlerin icra edilmesinde kilit rol oynayan ön beynin olumsuz etkiye uğraması, bireyler üzerinde bir çeşit zihinsel bulanıklık yarattı. Beyin sisinin yarattığı zihin keskinliğinin flu olması hali, insanın gerçeklikten bir nevi koparak kendine de yabancılaşması hissini beraberinde getirdi. Hafızasından emin olamayan, kendine ve zamanla içinde bulunduğu çevreye karşı da yabancılaşmaya başlayan insan, Albert Camus’nün “Yabancı” romanındaki Meursault karakterinin kayıtsız kimliğini andırır gibiydi:

“... Onları daha önce kimseyi görmediğim kadar iyi görüyordum, yüzlerindeki, giysilerindeki hiçbir ayrıntı gözümden kaçmıyordu. Ne var ki seslerini duymuyordum ve gerçekten var olduklarına inanmakta güçlük çekiyordum.”

Modern insanın, hayat kalitesini ve konforunu artırmak uğruna ilmek ilmek inşa ettiği “hız”ın, onu aynı şekilde “yavaşlatma” noktasına getirmesi bir çeşit paradoksu doğuruyor. Hız ve yavaşlığın tezatlığı, sorun ve çözümün de aynı şekilde yer değiştirmesiyle sonuçlanıyor. Beyin sisinin zihin üzerinde yarattığı bulanık etkilerden kurtulmanın yolları meditasyon, hafıza egzersizleri, dengeli beslenme, fiziksel hareketlilik gibi çözümler olarak sunulurken, sedanter modeldeki 21.yüzyıl modern yaşam biçimi buna ne kadar el veriyor?

Sergi, yaşantımızdaki odaklanmayı terk etme eylemlerimizin isteğe bağlı ve zorunlu sebeplerini anımsatırcasına “anda kalma” halini öne çıkarıyor. Sisli atmosferin etkisinde kalan bulanık zihinleri hatırlamaya davet ederken, modern yaşamın keşmekeşinden sıyrılmaya olanak veren “mental bir ara” sunuyor. İzleyicilere, mekân ve eserler arasında kurulan diyalog vasıtasıyla, sosyal etkileşim ve taze bakış imkanları yaratıyor. .artSümer'in uzun yıllar boyunca sürdürdüğü “Sanatçılar ve Konuk Sanatçıları” karma sergi konseptinde galerinin temsil ettiği isimler, güncel sanat alanından takip ettikleri başka bir sanatçıyı sergiye davet ediyor. Sanatçılar, bireyselliğe hapsoluşumuzun ardındaki zaman diliminde bilişsel zayıflık yaratan sislerin dağılması için odak noktalarına kolektif bilinci yerleştirerek; hafızaları yoklamaya, bugünü hatırlamaya ve izleyicilere zihinsel deneyim alanları sunmaya çalışıyorlar.