SABRİ BERKEL VE DÖNEMİN RESİM SANATINDAN BİR KESİT

*Bilge Koleksiyonu Seçkisi*

“Sabri Berkel, modern Türkiye’yi resminin çağdaşlığı ile ifade etmiştir.”

Sabri Berkel, sanat tarihinde resim sanatını özümseme, özgünleşme, yerelleşme ve toplumsallaştırma yönlerinden ele alarak Doğu-Batı, Geleneksel/Modern, Sanat/Zanaat sentezinde bir Türk resmi yaratma çabasının öncüsü olmuştur. Resim sanatında bir köken arayışı ve estetik hafıza ile organik bir bağ oluşturma çabası ile Türkiye’de salt soyut bir yaklaşımın gelişmesine katkı yapan en önemli isimlerin başında gelen Sabri Berkel’e göre resim salt gözlem ve duygu değil aynı aynı oranda bilgi ve düşünce ile şekillenen bir yaratıcılık alanıdır.

1907’te o tarihte Osmanlı İmparatorluğu topraklarında olan Üsküp’te dünyaya gelen sanatçı, İlk sanatsal eğitimini 1928 yılında Belgrad Güzel Sanatlar Okulu’nun hazırlık bölümünde almış, sanat eğitiminin devamını 1929-1935 yılları arasında Floransa Güzel Sanatlar Akademisi’nin Felice Carena atölyesinde fresk ve oymabaskı üzerine çalışmalar yaparak tamamlamıştır. 1935 yılında Türkiye’ye dönen Sabri Berkel, 1937 yılında İstanbul Devler Güzel Sanatlar Akademi’deki eğitmenlik görevine başlamıştır. Resimlerinin oluşum aşamasındaki disiplini, çalışkanlığı, titizliği ve itinası ile bilinen sanatçı önce portreler ve natürmortların ön plana çıktığı akademik ve realist anlayış üzerine kurulu figüratif çalışmalar üretmiştir. Türk resminde ortaya çıkan Toplumsal Gerçekçilik eğiliminden etkilenmiş olsa da Berkel’in 1937-1938 yılları arasında yaptığı çalışmalarda figürler sadeleşmeye, yalınlaşmaya ve stilize formlara dönüşmeye, parçalanarak soyutlaşmaya başlamıştır. Çağın sanatsal gereksinimleri, resimlerinde gerçekliğin dışında arayışlar içerisine girmesine ve yeni ifade olanakları geliştirmesine zemin hazırlamıştır. 1950’li yılların başına gelindiğinde figürün soyutlanıp, kübist-geometrik formlara dönüştüğü ama içerik bağlamında yerel, geleneksel ve folklorik etkilerin de izlendiği yapıtlar ortaya çıkarmıştır.Özelikle 1960’ların sonundan itibaren berraklaşan, lekenin ve amorf formların sade bir renk skalası ile belirdiği, çizgi, renk, ritim, doluluk boşlukla birlikte görsel bir denge kuran saf soyut yapıtları sanatçının özgün imzası haline gelmiştir.

Eğitimi ve dünyaya bakışı Batılı bir yaklaşım içinde gelişmiş olsa da resimlerinde esin kaynağını Anadolu coğrafyasından, kaligrafi, motif, hat gibi geleneksel sanatlardan alan Berkel, evrensel ve kolektif bir görsel kültürel belleğin olasılıklarını çok erken dönemde keşfetmiştir. 1991 yılında Kültür Bakanlığı’nca verilen Devlet Sanatçısı ünvanı alan Sabri Berkel, özgün ve evrensel yapıtlarıyla sanata adadığı yaşamına 4 Ağustos 1993 tarihinde İstanbul’da veda etmiştir.

Sabri Berkel’in sanatını kendi kuşağı ressamların yapıtlarıyla bir arada izlemek, Türk resmine dair geniş bir sahne oluşturacaktır. “Sabri Berkel ve Dönemin Resim Sanatından Bir Kesit” başlığındaki sergi, sanatçının çok sayıda yapıtına eşlik eden Aliye Berger, Bedri Rahmi Eyüpoğlu, Celal Tutant, Eren Eyüpoğlu, Füreya Koral, Hamit Görele, Nejad Devrim, Nurullah Berk, Şükriye Dikmen ve Zeki Faik İzer’in eserlerini bir araya getirmektedir. Sergi, evrensel/yerel, toplumcu/bireyci, soyut/figüratif gibi birçok eğilimi bir arada yansıtan Türk resminin genel üslup karakterini izleyici ile paylaşmaktadır.