Arkas Holding’in Yönetim Kurulu Başkanı Lucien Arkas, küçük yaşlardan beri sanata olan merakının zamanla koleksiyona dönüştüğünü söylüyor. Resim, halı, cam, heykel olmak üzere dört ana eser grubundan oluşan geniş kapsamlı Arkas Koleksiyonu ve sergilendiği yerler arasında bulunan Arkas Sanat Merkezi, Arkas Deniz Tarihi Merkezi ve Arkas Sanat Urla hakkında Lucien Arkas ile sohbet ettik.
Röportaj: Burcu Dimili
Sanata dair hatırladığınız ilk anınız nedir? Sanatla nasıl tanıştınız?
Sanat merakı ve sevgisi küçük yaşlardan itibaren insanın içine işlediğinde hayat boyu devam ediyor. Ben de ailemin sanata verdiği önem ve ilgiden çok etkilendim. Babamın halı ve kitap merakı vardı, ben de onun sayesinde sanata ilgi duymaya başladım. Çocukluğumdan beri kitap toplarım. Küçükken gidip kitap almak için “bana hediye vermeyin, para verin” derdim. Hâlen önceliğim ve vazgeçilmezim kitap okumak. Özellikle tarih kitaplarını çok severim. Halılar da vazgeçemediklerimden. Halı benim için büyük bir tutku ve bu topraklara ait çok önemli bir kültürel değer. Zaman içinde sanatın içine girdikçe çok farklı alanlar keşfettim ve sanat ile ilgilenmek benim için bir tutku hâline geldi.
Koleksiyonerlik serüveniniz ne zaman ve nasıl başladı?
Sanata merakım dediğim gibi küçük yaşlardan itibaren vardı. Zaman içerisinde hem iş dünyasınının yoğunluğundan kaçmak hem de sevdiğim bir uğraşa vakit ayırabilmek adına sanat ile biraz daha fazla ilgilenmeye başladım. Bu tutku doğrultusunda ilgi duyduğum eserleri araştırmaya ve koleksiyonu genişletmeye devam ettim.
İlk aldığınız eser hangisiydi? Eserde sizi yakalayan şey neydi?
İlk aldığım eser İsmail Hakkı’nın çok hoşuma giden bir yağlı boya tablosuydu. Deniz ve denizle ilgili her şeye hayatım boyunca ilgim olmuştur. Dalgaların tasvir edildiği bir deniz manzarası, bana göre bu tablo İsmail Hakkı’nın en güzel eserlerinden biridir.
“Koleksiyonerlik sınırları olmayan, uçsuz bucaksız bir deniz gibidir”
Koleksiyonerliğinizin arkasındaki ana motivasyon nedir? Koleksiyonunuzu oluştururken ve eser alırken nelere dikkat ediyorsunuz?
Bana göre koleksiyonerlik sınırları olmayan, uçsuz bucaksız bir deniz gibidir, ilginiz olan parçaları toplamaya başladığınızda sürekli araştırmaya, öğrenmeye ve kendinizi geliştirmeye çabalarsınız. Koleksiyon maddi kazanç amacı ile değil tutku ve hiç bitmeyen bir merak ile yapılmalıdır.
Ben hiçbir zaman maddi düşünceler ile hareket etmedim. Eserlerin maddi değerinden ziyade bende yarattıkları his önceliğim oldu. İlgi duyduğum, bakmaktan keyif aldığım, günlük koşuşturma ve sıkıntılar arasında bana ilham ve mutluluk verecek eserleri seçmeye dikkat ettim.
“Koleksiyon maddi kazanç amacı ile değil tutku ve hiç bitmeyen bir merak ile yapılmalıdır”
Arkas Koleksiyonu’nda kaç eser yer alıyor? Seçkide hangi isimler var? Topladığınız belirli bir sanat türü var mı? Koleksiyonunuzu özetlemeniz gerekse nasıl anlatırdınız?
Arkas Koleksiyonu 30 yılda oluşturuldu ve resim, halı, cam, heykel olmak üzere dört ana eser grubundan oluşuyor. Ayrıca 30 bine yakın kitap var.
Türk Resim Sanatı Bölümü Asker Ressamlar olarak anılan sanatçılarla başlıyor. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçişte yaşanan devrimleri plastik sanatlar alanında sergileyen Cumhuriyet dönemi ressamlarına uzanan ve bu ulusal sanat tarihsel birikimi 1980 sonrası eğilimleri tamamlayan, çağdaş Türk resminden örneklerle devam ediyor.
Yabancı ressamlara ait olan bölümde ise 19. ve 20. yüzyılda yaşamış, batı resim sanatının önemli sanatçılarına ait tablolar bulunuyor. Alfred Sisley, Georges Braque, Maurice de Vlaminck, Henri Martin, Louis Anquetin, William Adolphe Bouguereau, John William Godward sayabileceğim ilk isimler. Tablo koleksiyonunun önemli kısmını Post Empresyonist ressamların oluşturduğunu söyleyebilirim.
Koleksiyonun halı bölümü şu anda dünyadaki en önemli halı koleksiyonları arasında gösteriliyor. 16. yüzyıldan 20. yüzyıla uzanan Anadolu halı sanatının çok önemli örnekleri de olan 350 halı var. En önemli ortak özellikleri, tamamının yaşlarına göre çok iyi kondisyonda olması. Erken dönem Uşak halılarına ait çok önemli örnekler var. Bugün dünyada erken dönem Uşak halısı çok az müzede yer alıyor.
Ayrıca Avrupa cam sanatının önemli örneklerinden Emile Gallée, Daum, Lalique gibi sanatçıların yaklaşık 400 objesi ile Avrupa heykel sanatına dair, Auguste Rodin, Aristide Maillol, Camille Claudel gibi önemli sanatçıların 19. yüzyıl sonu 20. yüzyıl başına ait mermer, terra cotta, bronz heykelleri yer alıyor.
“Keyif aldığım şeyleri geniş kitlelerle paylaşmayı seviyorum”
Koleksiyonunuzdaki eserleri nasıl sergiliyorsunuz?
Çok sevdiğim bir söz “Güzelliğe dönüşmeyen varlığın değeri kalmaz” der. Ben de keyif aldığım şeyleri geniş kitlelerle paylaşmayı seviyorum. Arkas Koleksiyonu’ndan tablolar ve gemi maketlerinden bazılarını ofislerimizde de sergiliyorduk hâlâ sergiliyoruz ama daha fazla kişiyle paylaşmak, sanatı sevdirmek ve tanıtmayı hep istiyordum. Bu noktadan yola çıkarak 2011’de Arkas Sanat Merkezi’ni, 2012’de Arkas Deniz Tarihi Merkezi’ni ve Eylül 2020’de de Arkas Sanat Urla’yı açtık.
Arkas Sanat Merkezi, seçici yaklaşımı ile önemli dönemlere ışık tutan, büyük bir titizlikle bir araya getirilip sunulan ve bilimsel çalışmalara dayanan sergilere ev sahipliği yapıyor. Her sergi, kendi içerisinde farklı dinamikler taşımakla birlikte genel olarak odaklanmak istediğimiz nokta, dünya tarihine yer etmiş sanatçıları ve konuları ele alan titizlikle hazırlanmış sergileri ücretsiz olarak sanat izleyicisiyle buluşturmak. Sergilerimizi önemli kılan bir başka etken ise yapılan iş birlikleri. Arkas Sanat Merkezi bugüne kadar Louvre, Rijksmuseum, Musée Picasso-Paris, Musée D’orsay Paris, Fransa Ulusal Arşivleri, Fransa Ulusal Kütüphanesi, Palais Garnier gibi pek çok önemli müze ve kurumla yaptığı iş birliği sayesinde yalnızca ulusal değil uluslararası sanat dünyasında da yer etti.
Özellikle geçen sene gerçekleşen “Picasso: Gösteri Sanatı” sergisi bir rekora imza attı. Sadece İzmir değil farklı şehirlerden sergiyi gezmeye gelen ziyaretçiler beni çok sevindirdi. Picasso sergisi, 160.000 ziyaretçiyi özellikle çocukları ağırladı.
Ayrıca Bornova’da yer alan Arkas Deniz Tarihi Merkezi’miz ile denizcilik tarihine ilgi duyan ziyaretçilerimize tablolar, gemi maketleri ve gemi eskileri ile farklı bir deneyim yaşatıyoruz. Özellikle gemi maketi koleksiyonunu çok önemsiyorum, şu anda 600’e yakın geminin modeli Arkas Koleksiyonu’nda yer alıyor ve büyük bölümünü Arkas Deniz Tarihi Merkezi’nde sergiliyoruz.
Eylül ayı itibarıyla kapılarını açan Arkas Sanat Urla’da ise Arkas Koleksiyonu’ndan 19. yüzyıl sonu – 20. yüzyıl başı batı resim ve heykel sanatının önemli temsilcilerinin eserleri; 16. yüzyıldan 17. yüzyıla uzanan, işlevselliklerinin yanı sıra birer sanat eseri niteliğine sahip zırh, miğfer ve silah seçkisi; Rönesans duvar halıları ve klasik dönem Anadolu halıları sergileniyor.
Koleksiyonunuzu oluştururken profesyonel destek alıyor musunuz? Ya da yakın çevrenizde görüşlerine saygı duyduğunuz, fikrini aldığınız birileri var mı?
Sadece bu konu ile ilgilenen bir ekibim var. Dünyada gerçekleşen müzayedeleri, fuarları, sergileri karşılıklı fikir alışverişinde bulunarak tartışırız ve koleksiyon için eser seçeriz.
“Koleksiyonculuk beğeni ve alım gücünün ötesine geçen; sanatın görsel ve kuramsal olarak analizini gerektiren; bu bulguları daima göz önünde bulundurmayı sağlayan bir birikim ve duyarlığı gerektiriyor.”
Satın aldığınız sanat eserlerini nereden buluyorsunuz ve hangi eserleri alacağınıza nasıl karar veriyorsunuz?
“Koleksiyonculuk” beğeni ve alım gücünün ötesine geçen; sanatın görsel ve kuramsal olarak analizini gerektiren; bu bulguları daima göz önünde bulundurmayı sağlayan bir birikim ve duyarlığı gerektiriyor. Arkas Koleksiyonu uzman bir ekiple oluşturuldu ve geliştiriliyor. Dünyanın önde gelen müzayede evlerinden araştırma yapıyor, eserlerin durumları hakkında bilgi ediniyor ve en önemlisi geçmişte satışı yapılmış benzer eserlerle fiyat karşılaştırmasını sorguluyorlar. Bütçeye ve koleksiyonun estetik bütünlüğüne uygun görülen eserler koleksiyona katılıyor. Geliştirilmesi, zenginleştirilmesi, doğru eserlerin seçilmesi ve her şeyden önce konu bütünlüğünün bir arada tutulması amaçlanıyor. Eserin sanatçısı, konusu, ait olduğu dönemin sanatsal üslubunu yansıtması, kondisyonu ve pek tabii koleksiyonun genel karakterine uygunluğu öncelikli kriterler.
Hangi galerileri, fuarları ya da platformları takip ediyorsunuz?
Ağırlıklı olarak yurt dışı ve Türkiye’de düzenlenen müzayedeler, galeriler ve fuarlar yoluyla koleksiyona eser kazandırıyoruz.
Eserin ardındaki sanatçıyı tanımak sizin için ne kadar önemli?
Bir kitap alırsınız, o kitabın içindeki bir atıf sizi başka bir kitaba yönlendirir, yeniden bir dünya yaratırsınız. O dünya içinde kendinizi görmüş olursunuz. O zaman seversiniz. İnsanın okudukça okuyası gelir. Sanat da böyle benim için. Sanatçıyı, onun dünyasını yakından tanımak önemli. Çoğu ressamın biyografilerini, hocaları kim, nereden öğrenmişler, nasıl öğrenmişler biliyorum, bu da onların sanatını daha iyi anlamamı ve sevmemi sağlıyor. Hepsinin kütüphanemde biyografileri var. Bir sanatçı hakkında okuduğunuz zaman bir resmi neden o şekilde tasvir ettiğini öğreniyorsunuz, hayatlarını okudukça o zaman onların bir parçasını almak, ona sahip olmak istiyorsunuz.
“İlgi alanlarım zaman içerisinde genişlese de şunu söyleyebilirim, gerek müzikte, gerek resim sanatında klasiği seviyorum”
Koleksiyonerliğe başladığınızdan beri zevkleriniz nasıl değişti? Sanat bilginiz nasıl gelişti ve güçlendi?
25 sene evvel seçtiğim eser ile bugün seçtiğim eser bir değil. 25 sene önce aldığım bir tabloyu bugün bana verseniz belki de almayabilirdim. Sadece bütçe olayı değil aynı zamanda da zevk meselesi. İnsan zaman içerisinde gelişiyor, ilgi alanları çeşitleniyor. Buna paralel olarak zevklerim de zaman içerisinde değişime uğrayabiliyor. İlgi alanlarım zaman içerisinde genişlese de şunu söyleyebilirim, gerek müzikte, gerek resim sanatında klasiği seviyorum. 19. yüzyıl çok zengin bir dönem. Zenginlik, aristokrasi ve burjuvazinin olduğu yıllarda üretilen eserleri oldum olası çok beğeniyorum.
Son aldığınız eser bilgisini bizimle paylaşabilir misiniz? Bu eserde sizi yakalayan şey neydi?
En son alınan eser bir halı. Halı benim için büyük bir tutku ve bu topaklara ait çok önemli bir kültürel değer. Daha önce Osmanlı saray halılarını Arkas Sanat Merkezi’nde, Kumkapı halılarını ise Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde sergiledik. Önümüzdeki yıl, 16-18. yüzyıllara ait çok önemli Anadolu halılarından oluşan bir seçkiyi Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde sergileyeceğiz.
Henüz hiç eser almamış birine ya da genç koleksiyonerlere tavsiyeleriniz ne olurdu?
Öncelikle koleksiyon oluşturmak isteyen kişinin yalnızca maddi değerlere göre hareket etmek yerine; tutkusunu, zevk ve birikimini yansıtacak eserleri araştırmasını tavsiye ederim. İlgisi doğrultusundaki eserleri belirlemeli ve bu konu üzerinde sürekli araştırarak kendisini geliştirmelidir.
